Nikolin Xhoja (1926-1987)
Nje nder koloset e skenes shqiptare si ne teater ashtu edhe ne kinematografi!
NĂ« qoftĂ«se ka nĂ« Artin Skenik Shqiptar tĂ« sĂ« djeshmes njĂ« aktor teatri tĂ« vetĂ«m, tĂ« zhveshur tĂ«rĂ«sisht nga teatraliteti, origjinal e organik nĂ« interpretimet e tij, njĂ« aktor ku thjeshtĂ«sia e njeriut bashkon njĂ«herĂ«sh vĂ«rtetĂ«sinĂ«, emocionin e brendshĂ«m dhe madhĂ«shtinĂ« e artit, â ky Ă«shtĂ« Nikolin Xhoja! Keshtu ka thene Miho Gjini, âMjeshtĂ«r i Madhâ!
* * *
Nikolin Xhoja ishte italian nga origjina e babait dhe shqiptar nga nëna. Lindi ne Brindisi me 12 Maj 1926. Kur aktori ishte 6 vjeç zhvendoset me të ëmën në Shqipëri, për të mbetur këtu përgjithnjë .
Ka jetuar nĂ« DurrĂ«s, ka krijuar e interpretuar nĂ« Teatrin âAleksandĂ«r Moisiuâ tĂ« kĂ«tij qyteti, nĂ« periudhĂ«n e Neo-Realizmit italian nga njĂ«ra anĂ« dhe tĂ« Realizmit Socialist nga ana tjetĂ«r, duke zgjedhur me zgjuarsi e talent ârrugĂ«timin e ndĂ«rmjetĂ«mâ. Diapazoni i repertorit tĂ« tij spikaste dukshĂ«m ne veprat e autorĂ«ve tanĂ« Pitarka, Levonja, Gjata, Bubani, Buxheli, Vlashi e Laço, por merte shkĂ«lqim tĂ« plotĂ« nĂ« veprat e korifenjve botĂ«rorĂ« Molier, Gogol, Ăehov, Goldon e Ranet.
Merr pjese aktivisht qe ne radhĂ«t e UshtrisĂ« Nacionalçlirimtare, me grupet teatrore te njĂ«siteve luftarake. Ne grupin filodramatik partizan ne Kosove, eshte si njĂ« nder aktoret kryesore te njĂ«sisĂ« ushtarake, i cili ka dhene shume shfaqje ne qytetet e GjakovĂ«s, Sanxhakut, MitrovicĂ«s, Gostivarit, Ohrit, me skeçet dhe komeditĂ« e shkurtra si âDaj Ceniâ, âKepucariâ, âPo vijnĂ« partizanetâ etj.
Pas çlirimit te vendit dhe kthimit ne DurrĂ«s, vijoi te luante me tej si aktor amator pranĂ« grupit qendror te ShtĂ«pisĂ« te KulturĂ«s. ĂshtĂ« nga aktoret themelues te teatrit âAleksandĂ«r Moisiuâ te DurrĂ«sit, me 11 janar 1955.
Roli i tij i pare si aktor profesionist ishte ai i KostĂ«s ne komedinĂ« âVajza nga fshatiâ e Fatmir GjatĂ«s.
Ka luajtur 54 role ne teatër, kryesisht te planit komik e satirik, gjithashtu ne 11 premiera te estradës se Durrësit si dhe ne 7 filma artistike.
Një nga arritjet e tij me te spiakatura, gjerazi e njohur ne aktrimin shqiptar, ishte roli i Qazim Mulletit ne komedinë Prefekti (1968) e Besim Levonjes.
Ai njëmendësoi plot shpoti dhe mjete te holla humoristike fytyrën e kuislingut, e frikacakut, sidomos atë te zyrtarit te korruptuar e sharlatan, fale nje përshtatjeje qe e bënte edhe me te dukshme sjelljen dyfytyrëshe : mburrjen dhe panikun, kinse ndershmërinë dhe natyrën prej grabitqari, vrazhdësinë dhe shpirtin gjoja prej babaxhani. Me këtë rol loja e N. Xhojes mbërriti ne një nga vlerat sipërore te aktrimit shqiptar, i barasvlershëm me cilësinë aktoriale te Mihal Popit po te ky rol. Me pas vijoi me rolin e Podgolisenit ne komedinë Martesa te Gogolit, e cila mbetet ne fondin e figurave shpotitëse me te realizuara te karrierës se tij, e luajtur me vërtetësi e hijeshi komike.
DhuntitĂ« prej komiku te talentuar u shfaqen ne ploteri edhe ne interpretimin e dy roleve kryesore ne komeditĂ« e Spiro Comores, si Nikollaq Jorganxhiu te âKarnavalet e Korçësâ (1996), tek i cili te bĂ«nte pĂ«rshtypje eleganca, finesa, sharmi komik, qe vinin ne mĂ«nyre te shpenguar, pa britma e nervozizĂ«m te shtirur ; Aristoteli te âDy me zeroâ me nĂ«ntitull âPrindĂ«r edukatoreâ (1969), ku luajti plot hijeshi me nĂ«nkuptimet dhe keqkuptimet, me qĂ«ndrimet e dyanshme, luhatjet, kthimet dhe rikthimet, me pohimet dhe mohimet e atypĂ«ratyshme duke i dhĂ«ne figurĂ«s, paçka se âpozitiveâ, njĂ« pozicion te mbronte ne shfaqje.
Ndryshe nga shume figura te mĂ«parshme, me rolin e Rrapo Tabanit ne dramatizimin âKoha e komisareveâ, sipas romanit âNjeriu me topâ te Dritero Agollit, ai arriti te krijoje figurĂ«n e njĂ« komandanti popullor, disi te ashpĂ«r ne dukje, port te bute, babaxhan e tepĂ«r njerĂ«zor ne shpirt. KĂ«tu elementet dhe gjetjet komike, qe vinin nga mĂ«nyra
e te sjellurit, e folura âpopullorçeâ, pĂ«rshtatja psikofizike, u gĂ«rshetuan
gjithashtu edhe me tonet epiko-dramatike e ato heroike.
Ndonëse ishte aktor me prirje për kah humori popullor, ai interpretoi me sukses edhe ne disa komedi te Molierit, ku ndihej po aq edhe sarkazma.
Spikati sidomos te komedia i sĂ«muri imagjinar (1983) me rolin e Arganit, pĂ«rmes te cilir pĂ«rqeshi hijshĂ«m snobizmin e borgjezisĂ« se pasur por te pagdhendur, pĂ«r tâu barabitur me rangjet e larta te fisnikĂ«risĂ« tradicionale franceze pĂ«r nga dija, zakonet, shijet, kultura dhe mĂ«nyra e jetesĂ«s. N. Xhoja arriti ta beje kĂ«tĂ« personazh njĂ«herazi edhe qesharak, edhe te pĂ«rbuzshme ; doemos me i suksesshĂ«m dhe me pranĂ« qasjes se pare dhe pak tek e dyta.
NjĂ« tjetĂ«r figure plot kripe e humor ishte ajo e xha Beqos ne filmin Kapedani (1972). KĂ«tu ai skaliti me mjeshtĂ«ri te larte dhe sens te holle njeriun shpirtmire, gazmor, te gjindshĂ«m, disi te leshte port e dashur e te Ă«mbĂ«l, duke krijuar se bashku me aktorin tjetĂ«r, Albert Verria ne rolin e Sulos, njĂ« nga dyshet aktoriale me harmonike, si nga pikĂ«pamja e sendĂ«rtimit te marrĂ«dhĂ«nieve, ne mĂ«nyre fare te natyrshme, ashtu edhe nga pikĂ«pamja e ndjersjelljeve, e kundĂ«rshtive dhe e pĂ«rplotĂ«simeve reciproke ne karaktere, ne dialogĂ«t dhe ne gjendjet e tyre shpirtĂ«rore. Me tutje realizoi figurĂ«n e PĂ«rparimtarit ne filmin âĂifti i lumturâ (1975).
Edhe pse njĂ« âpersonazh pozitivâ, ku ndihej zbukurimi, pĂ«rkundrazi me aktrimin e tij brilant ai arriti tâi nderkalle figurĂ«s jete, organicitet ne shprehje e gjeste si dhe nur komik, duke iu shmangur konceptimeve skematike qe zotĂ«ronin asaj kohe. Me pak penelata N. Xhoja u jepte fizionomi vetjake edhe roleve te vogla, sikurse u duk qarte kjo me rolin e kuzhinierit ne filmin âHorizonte te hapuraâ (1968) etj. Loja e tij ishte e ngrohte, e çlirĂ«t, e ngopur me detaje e gjetje te shumta, duke u shkrire ne mĂ«nyre tĂ«rĂ«sore me personazhin e duke u pĂ«rqasur plot vĂ«rtetĂ«si ne situatat komike te tij.
N. Xhoja ishte njĂ« nga aktoret shqiptare me organike e me te vĂ«rtete ne veprimin skenik dhe ne pĂ«rjetimin e personazhit, si ne skene, ashtu edhe ne ekran. Sjellja e tij ne skene apo para kamerĂ«s ishte thuajse ânatyraleâ, çka dĂ«shmonte pĂ«r talentin burimor, aftĂ«sinĂ« e komportimit psikofizik, shpengimin dhe zotĂ«rimin e gjendjes. Kishte hir e lezet. Me artin dhe shijet e tij te holla si aktor, ai portretizoi nje galeri karakteresh, me se shumti figura njerĂ«zish baballĂ«k, te thjeshte, disi te leshte e naive, shpirtbardhĂ« apo mendjetrashe, te bute e te mire, te pĂ«rzgjedhura nga meset e larme sociale, historike apo ato nacionale. Nderroi jete me 27 qershor 1987.
Role te tjera ne Teater: Antikuari âTregtarja e antikuarveâ ; Xha Aliu âNjerez mbi shkembâ; Matrapazi ne âRruge te terthortaâ te Q. Buxhelit etj
Filmografia: Horizonte tĂ« hapura – (1968)… Kuzhinieri; Kapedani – (1972)… Xha Beqoja; UdhĂ«tim nĂ« pranverĂ« – (1975)… Magazinieri; Ăifti i lumtur – (1975)… Babai i VajzĂ«s; Thirrja – (1976)… Baca Leka ;
NĂ« prag tĂ« jetĂ«s – (1981)
_______________
U publikua per here te pare ne faqen Kinematografia Shqiptare – Facebook maj 2014 dhe u rishikua disa here ne vitet vijues.
Referenca: âEnciklopedi, Teatri dhe Kinematografia Shqiptareâ â Toena 2009 / Papagjoni. J / f. 548-549 / Insituti i Larte i Arteve, Historia e Teatrit Shqiptar
3 (1984) f. 137-139 / J. Papagjoni / Si dhe lajme te ndryshme nga portale shqiptare dhe gazeta online.
Follow us : Blog: https://albaniancinematography.blogspot.com/ Vimeo: Kinematografia Shqiptare (vimeo.com) Facebook: https://www.facebook.com/ksh.faqjazyrtare Dailymotion: https://www.dailymotion.com/kinematografiashqiptareartisporti YouTube: https://www.youtube.com/channel/UCDRYQ5xCyGkfELm3mX8Rhtw
