Cilin përbindësh kemi lindur keshtu? Ç`farë e keqe?
Kjo krijesë tani është absolutisht jashtë kontrollit. Mallkuar anglezët që shpikën futbollin në Sheffield, duke lindur diçka që së shpejti do të na dalë jashtë kontrollit për të gjithë ne, tani plotësisht të paaftë për ta zbutur dhe dominuar atë. Mallkuar argjentinasit, pjesërisht sepse argjentinasit janë gjithmonë të përfshirë, ju pëlqen apo nuk ju pëlqen, dhe pjesërisht sepse ata kurrë nuk kanë rëndësi për biznesin e tyre. Por mbi të gjitha sepse ata e sollën këtë sport në Amerikën e Jugut.
Dhe nuk ka rëndësi se kush ishte fajtori: nëse ishte Buenos Aires FC, klubi më i vjetër në Amerikën e Jugut, i cili tani është zhdukur, ose një midis Gimnasia La Plata ose Quilmes, në një luftë të përjetshme për të vendosur se kush është klubi më i vjetër ekzistues në Argjentinë, duke qenë se të dy datojnë që nga viti 1887 dhe të dy pretendojnë këtë përparësi që nuk siguron gjithsesi medalje.
Kjo tani, mbas tere ketij ferri sidoqoftë, thjesht nuk ka rëndësi.
Mallkuar brazilianët dhe gëzimi i tyre, ata kërcimtarë të mallkuar të sambës që e kanë bërë këtë sport një fe tokësore, një përvojë mistike. Një ritual i shenjtë. Mallkuar uruguajanët, të parët që krijuan mitin në këtë kontinent dhe fituan një kampionat botëror, dhe gjithashtu sepse janë ata që sot dërguan këtë arbiter të paaftë, këtë Angel Eduardo Pazos. Mallkuar gjithë Amerika e Jugut, me çmendurinë e saj. Ngrohtësia e saj. Karakteri i tij. Mallkuar “fùtbol”, jo më një sport tani, por vetëm dhe vetëm një delir pagan i tejmbushur.
Zoti e mëshiroftë, nëse duhet kete loje, vetëm në Peru, ne Perune time.
Duket e pamundur që Chico, djali deshmitar i historise, tani, po i mendon të gjitha këto, vetëm disa orë para se të ishte i lumtur dhe i qeshur, i lirë dhe i shkujdesur në rrugët e lagjes së tij, edhe nëse do të ishte më korrekte të thuash “Distrito”, sepse kështu i quajnë ata lagjet në Lima, “Distritos”, të “San Miguel”,
Në moshën dhjetë vjeç. Në mes të ferrit, në mes të një batice ulëritëse, të egër, ………..
* * *
24 maj 1964. 12:30 pasdite. Chico sapo ka mbaruar drekën, është ngritur nga tryeza e shtëpisë së tij dhe si çdo ditë te shenjtë, nëse bie shi i rrëmbyeshëm ose dielli i nxehtë fjalë për fjalë qe gatuan tokën plot pluhur, hap derën e shtëpisë së tij, përshëndet qenin e tij Arajo dhe vrapon në cep të “Calle 9” dhe “Calle 12”, mu pranë “Parque de la Leyendas”, parku zoologjik që u përurua në ato ditë, për të qenë pjesë e atyre njëzet fëmijëve që çdo ditë të shenjtë sfidojnë njëri-tjetrin deri në vdekje me atë “pelota” leckash. Chico është i lumtur me gjithëkëtë, i kenaqur aq sa atëherë kjo perben një ditë te veçantë per ate.
Babai i tij Alberto, pas sakrificave të mëdha, sepse një punëtor në Peru, në vitet ’60, nuk fitonte shumë mirë, (madje edhe tani të themi të drejtën), arriti të blinte dy bileta, një për të, dhe një për Chico, për të shkuar të ndiqnin lojën e Perusë. Të them të drejtën, Chico do të kishte preferuar të shikonte një lojë të Peruse ne “Alianza de Lima”, ekipin e zemrës së tij dhe te familjes së tij, ai ekip fantastik që mban vija vertikale të bardha dhe blu gjatë gjithë vitit, përveç tetorit, kur , për nder të “Senor de los Milagros”, (shenjti mbrojtës i ekipit), Alianza vishet plotësisht me të purpurt si te vetmit në Amerikën e Jugut.
Sidoqoftë, çmimet për të përmbushur këtë dëshirë janë të tepruara dhe në rast se babai i tij Alberto do të detyrohej të sillte me vete katër fëmijët e tjerë, tifozë të fortë të gjigantit Peruan, por jo të tërhequr nga ideja për të parë ekipin kombëtar, kjo do të ishte një shpenzim shumë i madh për familjen e tij. Për fat të mirë, Peruja është me interes vetëm për Chico-n, i lumtur që hyn në një stadium për herë të parë, edhe nëse nuk është Alianza.
Por nuk ka rëndësi. Sot, për herë të parë, ai do të hyjë në një stadium të vërtetë, me një fushë të gjelbër të vërtetë, dhe jo të vetmet që shihen në disa foto të rralla nga berberi sa herë që shoqëron gjyshin e tij, apo ato që imagjinohen vetëm në mes të gjithë atij pluhuri ne “Calle 9”. Jo zoteri.
Sot e gjitha do të jetë fantastike reale. Chico nuk është “në lëkurë”, aq sa ai “detyron” babanë e tij të paraqitet në stadium gati dy orë para ndeshjes.
Stadiumi në fjalë është “L’Estadio Nacional de Lima”, i njohur më shpesh në qytet si “El Coloso de Josè Diaz”, stadiumi që brenda pak orësh do të bëhet skena e tragjedisë më të madhe të futbollit në histori. Ndeshja e planifikuar është Peruja U21 kundër Argjentinës U21, një ndeshje e vlefshme për kualifikimin ne Lojërat Olimpike të Tokios që do të mbahen muajin pasues në Japoni.
Argjentina eshte favorite. Argjentinasit gjithmonë fillojnë si favoritë. Eshtë në ADN-në e tyre, edhe pse ata vështirë se arrijnë në vijën e finishit, përveçse njëfare periudhe kohore kur një farë Diego Armando Maradona luante në fushë me “albiceleste camiseta”, dhe kjo është një histori tjetër.
Vetem një pikë ishte e mjaftueshme që “albiceleste” te merrte atë ditë në Lima qe të kualifikohej. Në vend të kësaj, Perusë i duhej vetëm dhe vetëm fitorja.
Atmosfera në stadiumin kolos te Limas është tashmë e ndezur shumë kohë para se të fillojë ndeshja, jo aq për pasionin e zjarrte që peruanët ofrojne për të brohoritur ekipin e tyre. Jo, jo! Atmosfera është e nxehtë edhe sepse atë ditë në kete ndeshje, në një stadium që mund të mbajë rreth 50,000 njerëz, (me dyshime, po ose jo), në të vërtetë jane te pranishem 68,000 te ngjeshur njeri me tjetrin . Tani ju mund ta imagjinoni mjedisin. Një fuçi pluhuri në ajër të hapur. Mjafton një shkëndijë minimale.
Chico dhe babai i tij zënë vendet e tyre në sektorin menjëherë në të majtë të fushës, pas portes që në pjesën e parë do të asistojne sulmeve te Argjentines.
Ata përpiqen të bëjnë vend në mesin e nje turme çnjerëzore. Një orë para fillimit, nëse një i huaj dëshironte të argëtohej dhe të hidhte një monedhe nga lartesia drejt stadiumit “Nacional”, ajo nuk do të prekte kurrë tokën, duke pasur parasysh dendësinë e njerëzve të përqendruar atë ditë në lidhje me hapësirën aktuale. Kjo eshte Amerika e Jugut. Dhe Amerika e Jugut, veçanërisht në ato vite atje, është një botë me vete. Asnjëherë nuk e kam parë një gjë të tillë ….
Jo jo, mallkuar qofshin anglezët dhe atë përbindësh qe krijuan futbollin.
Nuk është më e kontrollueshme në mendjen e secilit prej nesh. Nuk mund të lihet menjane as kur eshte koha qe te shkojme në krevat dhe ta “vendosim në një sirtar”. Jo! Ai, tani, është pjesë e jona.
Ndeshja, ndërkohë në “Nacional”, fillon.
Peruanët e fillojnë ndeshjen fort siç edhe pritej, por argjentinasit jane dukshëm superiorë teknikisht dhe taktikisht, qëndrojnë me lart pa shumë probleme. Gjysma e parë përfundon me rrjeta të bardha. Keshtu te dyja skuadrat u drejtohen dhomave te zhveshjes me rezultatin 0-0.
Stadiumi dridhet.
Eshtë si një tenxhere që ka humbur valvulën e shpëtimit. Ai dëshiron një gol.
Chico do të kujtojë vite më vonë se sa herë që Peru sulmonte gjatë pjesës së parë të lojës, ulërima e audiencës ishte aq e fortë , si leshimi i nje rakete drejt hapsires aq sa mund ta linte ate te shurdher. E frikshme.
Loja rifillon.
“Kënga”, megjithatë, është praktikisht e njëjtë si në dyzet e pesë minutat e para: Peruja në sulm me zemër, Argjentina e rregullt dhe e qetë . Vështirë se i vë re ata njëmbëdhjetë djem në telashe dhe pa logjikë futbolli që as nuk dinë se çfarë kërkojnë. “Po ku mësuan të luanin?”
Argjentina kontrollon.
Argjentina gjithmonë kontrollon. Në të vërtetë ata madje arrin të gjejnë avantazhin pas një çerek ore te pjeses se dytë me Nèstor Manfredi, një lojtar i Rosario Central i cili sinqerisht nuk do të ketë një karrierë të shkëlqyer futbolli, por që atë ditë, nga nje aksion këndor, kthehet dhe dergon nje silur pikërisht nën traversën peruane. 0-1!
Chico më vonë do të tregojë se për një minutë të mirë në “Coloso” as edhe një mizë nuk u dëgjua dhe jo vetem por ne stadium mund të dëgjonin frymën e lojtarëve argjentinas që ktheheshin në mesfushë pas golit.
Të lumtur, por jo edhe aq.
Loja rifillon dhe vazhdon akoma me peruanet qe kembengulin ne te tyren por këmbët e tyre, le ta pranojmë sinqerisht, janë ato që janë, derisa…….po tamam pesë minuta drejt perfundimit kur e vendos sulmuesi peruan Victor Lobatôn. 1-1.
Një gol i shëmtisë së paparë: i grabitjes me shumë fat, i cili duket se pothuajse ka dalë nga taktikat e trajnerit më të keq në botë. Por peruanasve thjesht nuk u intereson kjo gje. Tani Peru beson në vetvete, vërtet beson, përveç se gjyqtari uruguajan që përmendëm më parë, Angel Eduardo Pazos, në mënyrë të pashpjegueshme, (edhe nëse në Amerikën e Jugut gjithçka duket e pashpjegueshme, por në realitet gjithçka ka logjikën e vet të përcaktuar mirë), anulon golin! Hapu dhe! Theshtë fundi i botës!
U dha shkëndija e nje shperthimi. Brenda sekondave, historia e futbollit të Amerikës së Jugut do të ndryshojë përgjithmonë. Një burrë me peshë më shumë se njëqind kilogram, identiteti i të cilit nuk është njohur kurrë në të vërtetë, por që do të hyjë në histori me pseudonimin e “El Negro Bomba”, ngjitet mbi gardhet rethues, hyn në fushë dhe përpiqet të mbertheje gjyqtarin me të dyja duart: “Hijo de puta. Tu es un hijo de puta”, ( bir kurve, ti je nje bir kurve) ulerin ai me tere zerin e tij.
Mirepo sapo policia vëren veprimin e tij, ata zgjidhin qentë ne drejtim te tij, e kapin dhe fillojnë ta rrahin egërsisht me shkopinj.
Nderkohe apokalipsi ndodh në tribuna. Askush nuk e pëlqen kete lloj trajtimi te rezervuar për “Negro Bomba”. Shumë tifozë të tjerë pushtojnë fushën, njëri madje me një shishe te thyer ne grykë ndalon vetem disa metra nga gjyqtari.
Nderkohe vete gjyqtari ne kete moment fishkëllon perfundimin e ndeshjes dhe ia mbath në dhomën e zhveshjes, duke ndjerë se çfarë do të ndodhte, i ndjekur nga dy skuadrat.
Nga tribunat, gjithçka fluturon ne fushës.
Policia përgjigjet me gaz lotsjellës. Publiku, në një përpjekje të dëshpëruar për të mbijetuar, nxiton tek shkallet me lart ku mund të marrë frymë, por tani gazi ka mbërritur ngado. Skenat janë halucinacione per publikun qe eshte prezent si deshmitare . Kaosi i plotë, sytë e shkatërruar nga gazi lotsjellës, rrugët e frymëmarrjes të bllokuara plotësisht dhe shikimi i barabartë me zero, fjalë për fjalë çdo gjë ndodhi aty . Gratë u përdoren si mburojë. Fëmijët u shkelen në të njëjtën mënyrë si kafshët. Disa persona u zhveshën për të përdorur rrobat e tyre si filtra gazi.
Publiku që më parë ishte ngjitur në vendet me te larta të stadiumit “Nacional”, kthehet në masë duke shtypur ata që u përpoqën të ngjiteshin.
Chico i kujton ato momente shumë mirë
“Unë vdiqa por u ringjalla përsëri. Nuk e di pse jam këtu sot për t’ju treguar këtë histori. Nuk e di pse Zoti më zgjodhi mua. Unë e di që duhet të ketë një të zgjedhur. Gjithmonë ka një të zgjedhur. Ndoshta jo, por ishte Zoti që më zgjodhi mua, por në këmbim ai donte sakrificën e babait tim. Babai më mori, më çoi në një cep të stadiumit dhe më mbuloi me trupin e tij, duke filtruar ajrin dhe secili fëmijë falënderon babanë që i dha jetë, unë e falënderoj babane tim që ma shpëtoi atë. Nuk do ta harroj kurrë. Ai do të jetë gjithmonë heroi im”.
Atë ditë te 24 majit 1964, më shumë se 320 njerëz vdiqën në Estadio Nacional de Lima. Dikush flet për 318, të tjerët për 322. As luftërat, ndonjëherë, nuk kanë shkaktuar kaq shumë viktima ne nje dite te vetme.
Sikur të mos mjaftonte ajo qe ndodhi, menjëherë pas lojës, dhe në ditët në vijim, fillon një perndjekje e vërtetë: shumë oficerë policie u arrestuan.
Për tridhjetë ditë qeveria e Perusë pezullon liritë kushtetuese dhe zbaton një shtetrrethim. Ishte fundi i botës.
Filozofi i madh gjerman Friederich Nietzsche ka thene
“Të gjitha gjërat e mëdha duhet të mbajnë maska monstruoze dhe tmerruese që të jenë në gjendje të lene përshtypje në zemrën e njerëzimit.”
Qe këtu, shumë monstra të tjerë pushtuan futbollin më pas, me emra shumë më të tmerrshëm dhe më të famshëm : Hillsborough, Heysel, Bradford, Lenin, ose Luzniki nëse preferoni (tragjedinë ruse të vitit 1982 që qeveria ruse gjithmonë është përpjekur ta mbulojë) vetëm për të përmendur disa, por asnjë, dhe e përsëris asnjë, para asaj dite, përjashto Ibrox në 1902, kishte vendosur të shfaqej në botën e fùtbolit si kjo e Limas, dhe mbase, shpresojmë, kjo tragjedi nuk do të perseritet me kurrë.
Atë ditë, “perbindeshi” theu botën e futbollit latin përgjithmonë, atë ditë Chico njohu njëkohësisht buzëqeshjen më të madhe dhe dhimbjen më të madhe të jetës së tij. Po, sepse atë ditë, ai 24 maj 1964 ndryshoi jetën e tij përgjithmonë dhe të mijëra njerëzve, tashme të harruar. Tashme ajo date nuk ekziston në mendjet e adhuruesve të futbollit. Iku përgjithmonë si një copë letër argjendi që i fryn era duke e hedhur tutje.
Dhe Zoti, gati sikur të ishte ndjerë fajtor me vone për atë tragjedi të paparë, sikur të kërkonte falje për atë gjak të pafajshëm të derdhur absolutisht të pakuptimtë atë ditë, për shkak të asaj krijese që tani ishte jashtë kontrollit, vendosi të korrigjojë sa më shumë që të ishte e mundur dhe të rishikonte bemen e 24 majit me ngjarje te tjera. Pjesërisht duket se ka pasur sukses.
Keshtu në këtë date, Amerika latine do te mbaje mend në fakt, në vitin 2000, nje nga “Superclasicos” më të bukura te luajtura ndonjëherë, me një fitore 3-0 te Bocas legjendare në çerekfinalet e Libertadores, i zbukuruar me një “tunel” (kalimin e topit ne mes kembeve) nga Juan Roman Riquelme kundershtarit Yepes per t`u futur ne antologjine e futbollit dhe me pas një gol nga Martin Palermo qe te shkaktoje dritherima ne minutat shtese……..
Gjithashtu po në këtë ditë, më 2014, do të luhet derbi i parë historik, mes dy skuadrave nga i njëjti qytet, në finalen e Ligës së Kampionëve midis Atletico Madrid dhe Real Madrid. Sikur të mos mjaftonte kjo, gjithashtu më 24 maj 1966, do të lindë një burrë me emrin Eric Cantona. Rimishërimi i “Zotit të futbollit”. Një legjend. Një nga futbollistët më të fortë dhe më të diskutueshëm ndonjëherë.
Qielli ka kërkuar një ilaç për atë tragjedi që ka kaluar tani.
Ai u përpoq shumë dhe mbase ia doli edhe pak. Pas masakrës ne “Estadio Nacional de Lima”, gjithashtu ndryshoi historinë e futbollit dhe jetën e shumë njerëzve të tjerë.
____________________
Perkthyer nga Pjerin. Bj me 24 maj 2014
Vizion Sportiv / Ora e Kampioneve
Facebook : https://www.facebook.com/VizionSportiv
Dailymotion: https://www.dailymotion.com/kinematografiashqiptareartisporti
Blog: https://pierosportvision.blogspot.com/
Discover more from Kinematografia Shqiptare - Sporti
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
