Petro Marko (1913 – 1991), njëri nga themeluesit e prozës moderne shqipe!

Petro Marko
Shkrimtar i mirenjohur. Romani i tij më i njohur titullohet Hasta La Vista I cili rrëfen përvojat e tij si vullnetar i forcave republikane gjatë Luftës Civile Spanjolle. Petro Marko konsiderohet gjerësisht si një nga baballarët themelues të prozës moderne shqiptare.

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Petro Marko lindi në Dhërmi me 25 nentor 1913. Filloi të shkruante në moshën njëzet vjeçare nga ku veprat e tij të para u botuan në revistat e kohës me mbështetjen e mentorit të tij Ernest Koliqit. Artikujt e Markos do të botoheshin në revista periodike si “Lirija”, “Shqipëria e Re”, “Bota e Re” dhe revista “Koha e Re” që ne ate moshe. Nga 1 marsi 1936 ai u bë redaktor i ABC, një revistë letrare e cila u ndalua nga autoritetet monarkiste menjëherë më pas, u arrestua dhe u dërgua në internim.

Në gusht 1936 ai u bashkua me Batalionin Garibaldi të forcave republikane të Luftës Civile Spanjolle së bashku me shqiptarë të tjerë të shquar si Mehmet Shehu, Asim Vokshi, Emrush Myftari dhe Thimi Gogozoto.

Gjatë Luftës Civile Spanjolle, së bashku me Skënder Luarasin, djalin e Petro Nini Luarasit, ai botoi në Madrid gazetën shqiptare “Vullnëtari i Lirisë”, e cila u ndërpre pas dy numrash për shkak të statusit ushtarak të Madridit.

Vepra e tij më e njohur “Hasta la Vista” e botuar në Tiranë në 1958 u ndikua kryesisht nga përvojat e tij gjatë Luftës Civile Spanjolle. Në vitin 1940, pasi u riatdhesua nga Franca në Shqipëri, u arrestua nga ushtria italiane, u burgos në Bari, më pas dhe u dërgua së bashku me 600 të burgosur të tjerë në Ustica, një ishull i Detit Tirren nga viti 1941 deri në vitin 1943, duke përfunduar ne burgun “Regina Celi” te Romës në 1944.

Në tetor 1944 u bashkua me forcat e Frontit Nacionalçlirimtar Shqiptar si partizan. Pas luftës ai u bë kryeredaktor i periodikut Bashkimi , por u arrestua përsëri në 1947 nga Koçi Xoxe, ministër i Mbrojtjes dhe u lirua pas rënies së Xoxes në 1949.

Marko do të akuzohej se u kishte dhënë informacion anglo-amerikanëve gjatë kohës që ishte kryeredaktor. Burgu i tij i fundit do të ishte 1947-1950.

Megjithatë, Marko mbeti një idealist dhe antifashist.
Gjate burgut do te shkruante në Intervistë me veten time: “Retë dhe gurët”.
I njëjti libër do të shprehte ndjenjat e tij për identitetin e tij shqiptar.

Veprat më të njohura të Markos janë romani “Hasta La Vista” dhe “Nata e Ustikës” të ribotuara si “Një natë e dy agime”. Ky i fundit është një roman me 380 faqe që rrëfen jetën e të burgosurve në kampin e punës në Usticë, ku ishte i burgosur edhe Petro Marko.

Shumë vepra të Markos shfaqin motive dhe modele surrealiste si romani i tij “Qyteti i fundit”, duke portretizuar fundin e pushtimit italian të Shqipërisë.

Në vitin 1964 u botua një përmbledhje me përralla prej 204 faqesh që ai shkroi në vitet e hershme të aktivitetit nga 1933 deri në 1937, me titull “Rrugë pa rrugë”. Në vitin 1973 u botua romani “Një emër në katër rrugë”vendosur në epokën monarkiste. Libri u ndalua menjëherë për shkak të përmbajtjes së tij dhe Marko humbi të drejtat e botimit deri në vitin 1982. Nderroi jete me 27 dhjetor 1991 ne Tirane.

Në vitin 2003 Presidenti i Shqipërisë, Alfred Moisiu e dekoroi me medaljen “Nderi i Kombit”. Në vitin 2009 një shesh në Dhërmi iu kushtua kujtimit të tij. Gjithashtu teatri në Vlorë mban emrin e tij.

____________________________
Referenca: Wikipedia, enciklopedia e lire
Kinematografia Shqiptare ne aktivitet qe ne vitin 2013